Arkitektura Fashiste dhe ajo e Realizmit Socialist në Tiranë

Vijon cikli i Leksioneve të hapura  në Akademinë e Studimeve Albanologjike, organizuar nga Bashkia e Tiranës, Drejtoria e Kulturës dhe Trashëgimisë Kulturore. Leksioni i radhës u mbajt për gjimnazistët e gjimnazit “Partizani” nga studiuesi i Institutit të Arkeologjisë Melsi Labi, me temë “Arkitektura fashiste dhe ajo e realizmit socialist në Tiranë”. 
Vitet 1930-40, përsa u përket ndërtimeve, përbëjnë periudhën më të ndritur të Tiranës, pasi jo vetëm se aty zë fill një kryeqytet modern, por edhe sepse në atë periudhë Tirana u kthye vërtet në një kantier ndërtimi. Këtij bumi ndërtimesh i paraprinë sipërmarrësit italianë, për shkak të politikave, lidhjeve dhe interesave të ndërsjella të shtetit shqiptar me në krye Mbretin Zog, me qeverinë italiane dhe më vonë, në vitet 1939-43, të politikave të shtetit fashist Italian të kohës. E vërteta është se shumica e arkitektëve italianë të përfshirë në planin urbanistik dhe ndërtimet kryesore të  Tiranës si Gerardo Bosio, Florestano di Fausto, Giulio Berte, Armando Brasini etj., kanë qenë emra të mëdhenj të elitës intelektuale, inxhinierike dhe artistike të kohës, në Itali dhe më gjerë, të cilët kanë lënë mbrapa vepra të pavdekshme.

U morën në shqyrtim godinat përfaqësuese si ato të bulevardit kryesor si blloku i Ministrive, Kryeministria, ajo e Bankës së Shqipërisë, ish-Parlamentit, ish-Teatrit Kombëtar, Hotel "Dajti", Korpusi Qendror i Universitetit të Tiranës, Kolonada me Institutin Arkeologjik dhe Rektoratin, ish-stadiumi “Qemal Stafa”, Akademia e Arteve, Pallati i Brigadave, etj.

Më pas u fol për godinat e realizmit socialist si dhe për dy periudhat ku nënndahet ajo:

1-Doriku i kuq, në vitet 1944-1960 dhe 2-Periudha e dytë deri në vitet 90.

U diskutua në detaj për Piramidën, Teatrin e Operas dhe të Baletit, Muzeun Historik Kombëtar si dhe godinën e Presidencës e Pallatin e Kongreseve si veprat më tipike të asaj periudhe dhe veçoritë e arkitekturës së tyre.

Për rreth 90 minuta u diskutua për arkitekturën e ndërtimit në këtë areal kohor, kjo duke u përqëndruar në psikologjinë e shoqërisë së kohës si dhe në reflektimin e saj në ndërtesat përkatëse. Në këtë leksion u trajtuan po ashtu, personazhe të ndryshme në rrafshin historik. Kjo trashëgimi duhet ruajtur me fanatizëm si çdo copë tjetër e trashëgimisë dhe iu duhet përcjellë brezave në shërbim të së ardhmes.
Pati pyetje që nxitën bashkëbisedimin me të rinjtë. Më pas nxënësit u njohën me muzeun arkeologjik, historikun përmbajtjen dhe artefaktet e tij, të udhëhequr nga guida muzeale.